"Kiedyś to były zabawy! Życie było prostsze, nie było tych komputerów, komórek, odbieraczy czasu..." Ciągle wokół nas krążą te stwierdzenia. Prawdziwe. Ale nie ma nic prostszego niż wrócić do tamtych czasów poprzez właśnie te niewymagające większych przygotowań i materiałów aktywności. Zapraszam do lektury krótkiej charakterystyki zabaw z tych baaardzo dawnych czasów przedstawionej w badaniach etnograficznych i z niektórych scenach filmu animowanego pt. "Vaiana: skarb oceanu". Na końcu artykułu proponuję 10 aktywności (manualnych, kulinarnych, tanecznych) nawiązujących do tej tematyki.

Zabawa we wspólnocie

Okazuje się, że te znane bardzo dawno zabawy przetrwały do dziś. Ba! Nawet są bardzo podobne do naszych rodzimych zabaw, pomimo dzielących setki tysięcy kilometrów ich uczestników. Niestety do naszych czasów nie przetrwały żadne szczegółowe opisy tamtejszych rozrywek, jednakże dzięki odkryciom archeologicznym (znalezionym rzeczom, ludzkim szczątkom, przedmiotom kultu, resztkom budowli) ale przede wszystkim badaniom etnograficznym plemion odciętych od cywilizacji aż do XX w., można poznać te pierwotne aktywności. Takie obserwacje wśród plemion zamieszkujących Wyspy Trobrianda (Nowa Gwinea) przeprowadził na początku ubiegłego wieku etnograf, antropolog społeczny i ekonomiczny, Bronisław Malinowski.

źródło: https://dzieje.pl/aktualnosci/135-lat-temu-urodzil-sie-bronislaw-malinowski

Etnograf twierdzi, że zabawa może pochodzić od pracy - dorośli już od najmłodszych lat uczyli dzieci pracy na roli, dawali im proste narzędzia rolnicze w wersji mini, a potem w grupie rodzinnej uczyli jak je wytwarzać, co dla małego człowieka było przyjemnością. W taki sposób zacierała się granica między pracą a zabawą. Tej ostatniej, wbrew pozorom, było bardzo dużo. Trobriandczycy mieli wiele różnych świąt związanych z poszczególnymi porami roku, podczas których tańczyli w tradycyjnych strojach, urządzali zawody, pokazy związane ze żniwami czy regaty mini łódeczek, oddawali cześć zmarłym, odwiedzali się i obowiązkowo obdarowywali się prezentami, girlandami z kwiatów lub rękodziełem wykonanym z muszli. Do klasyków zabawy należało: przeciąganie liny, pokazy przystrojonych włosów, gry w wodzie, majówki, wycieczki nad morze, przebieranie, malowanie ciała, palenie ognisk, a w porze deszczowej opowiadanie bajek i drobne prace ogrodowe.

Tzw. "rzeczpospolita dziecięca" miała mało ograniczeń a dużo praw, bez surowej dyscypliny i kar cielesnych, otaczana szczególną opieką. Dziewczynki i chłopcy bawili się przeważnie razem, czasem osobno. Do ulubionych zabaw należało naśladownictwo czynności wykonywanych przez dorosłych, m.in. zabawa w dom, rodzinę, polowanie, popisy zręcznościowe, gry figurowe ('koło młyńskie', 'psi ogon', 'szczury', 'gotujący się garnek', 'chowany'), tańce, zbieranie owoców, muszli, małych zwierząt. "Wszystkie zabawy zaczynają się zazwyczaj od 'młyńskiego koła'. Chłopcy i dziewczęta biorą się za ręce i zaczynają krążyć, początkowo wolno, potem coraz prędzej. Towarzyszy temu oczywiście coraz szybsze tempo przyśpiewek. W końcu z zawrotem głowy, wśród ogólnego śmiechu, dzieci padają." Albo: "Kolejną zabawą, w której biorą udział chłopcy, jest łowienie Kuboya - rzędem przechodzą oni pod 'bramką' utworzoną ze wzniesionych rąk dwóch uczestników. Ci przepuszczają cały rząd, a starają się złapać tylko ostatniego." W naszym kraju to zabawy: 'baloniku nasz malutki' oraz 'budujemy mosty'.

W celach wychowawczych rodzice inicjowali dla dzieci zabawy pokazujące oraz rozwijające codzienne czynności gospodarcze (polowanie, budowanie szałasu, rozpalanie ogniska), różne sprawności (strzelanie z łuku, rzut lassem, oszczepem, bumerangiem, pielęgnowanie lalek) oraz gry wojenne (tworzenie łuków i strzał).

Członkowie plemion dużo czasu spędzali wspólnie, w zabawach zamieniano się rolami, dzieci traktowano na równi ze starszymi wiekiem, a do ich zabaw podchodzono 'na serio', bo wyrabiały ich sprawności, umiejętności, odpowiedzialność oraz poczucie przynależności do grupy.

"Przeżycia drogę wskażą"

Sceny przedstawiające wyżej opisane życie pokazuje film animowany pt. "Vaiana: skarb oceanu". Jest to opowieść o odkrywaniu siebie, swojej drogi życiowej przy jednoczesnym byciu wiernym tradycjom przodków, częściowo nawiązuje do polinezyjskiej mitologii. Główna bohaterka Vaiana jest nastoletnią księżniczką, której ojciec, wódz plemienia, pozwala podejmować decyzje o dalszym losie mieszkańców wyspy, a oni z kolei, bez względu na wiek, traktują ją poważnie i słuchają jej rad. Początkowe sceny ukazują życie na jednej z polinezyjskich wysp, gdzie wszyscy się znają, "wspólna jest każda rzecz", a "misja to tradycja". Kiedyś zamieszkiwało ją plemię odkrywców, które na skutek tragicznych przygód swoich przodków na oceanie postanowiło odejść od dotychczasowego trybu życia i zapomniało o swoich korzeniach. Teraz ich codzienność to praca na roli, rybołówstwo, zbieranie owoców, wspinaczki po drzewach kokosowych, wyplatanie sieci oraz koszy z liści. To również hodowla zwierząt, np. przyjaciele Vaiany to świnka Mua i pocieszny kogut HeiHei. Tak jak w powyżej opisanych obserwacjach etnograficznych, tak i w tym filmie możemy zobaczyć sceny, gdzie dzieci z zaciekawieniem słuchają opowiadanej przez babcię Tala bajkę, puszczają latawce, uczą się tradycyjnych tańców i śpiewów, grają na bębnach, bawią się nad wodą, a z zebranych muszli i kwiatów tworzą wielobarwne ozdoby włosów i ciała. Do ich zwyczajów należy także tatuowanie ciała scenami z własnego życia lub postaciami, w które przeobrażą się po śmierci. Film kończy scena wypłynięcia łodziami niektórych mieszkańców wyspy w celu odkrywania nieznanych lądów oraz znaczące zdanie piosenki: "Historia przodków nie pozwoli nigdy na mieliznę zejść".

źródło: https://www.filmweb.pl/film/Vaiana%3A+Skarb+oceanu-2016-704635

"Droga jest w nas"

Powyższy artykuł o zabawie rozpoczyna serię postów o zmianach jakie zachodzą w zabawie, o rzeczach jakie się do niej używało, w jaki sposób się bawiło, ale przede wszystkim pokażą jaką metamorfozę wraz z nią przechodzą jej uczestnicy. Zabawa ma bardzo duży wpływ na nasze życie, na każdym jej etapie, a także na przestrzeni wielu lat. Pomaga odkryć nowe umiejętności i szlifuje już zdobyte talenty, rozwija umysł i ciało. Otwiera na drugą osobę, buduje wspólnotę, ale też służy każdemu z osobna w odkryciu siebie, swoich mocnych i słabych stron, wprowadza w życie nowe wartości i emocje. Obserwując zabawę małego człowieka dorośli szukają odpowiedzi na pytanie „Kim on będzie jak dorośnie?”. Pomóżmy dzieciom odkrywać drogę, którą mają iść, siebie i otaczający je świat za pomocą zabawy: swobodnej, dobrowolnej, radosnej, twórczej. Tak jak plemie Trobriandczyków ;)

Na koniec fragment piosenki z filmu pt. „Vaiana: skarb oceanu”, który śpiewa do tytułowej wnuczki babcia Tala:

„Po ojcu masz ten upór, po nim dumę masz
uszanuj to lecz pamiętaj, idź własną drogą do gwiazd
a kiedy głos w duszy szepnie byś za marzeniami szła
Vaiana, ten głos to właśnie Twoje JA.”

TOP 10 PLAY

HAVE FUN! :)

1. przebrania w tropikalnym stylu: kwiatowe girlandy i ozdoby włosów, bibułkowe spódnice, dla małego i dużego uczestnika zabawy